5.KİMYASAL YASALAR

a)Sabit Oranlar Yasası (Proust)

X ve Y’den oluşan bir bileşiğin formülü X_aY_b ise,sabit oranı;

 M_x   =a.X   ile hesaplanır.

 M _y    b.Y

a ve b sayıları elementlerin bileşikteki atom (molatom) sayılarıdır.

Örneğin;

              H₂O için,(H=1, O=16)

             M_H = 2.1 --> M_H =  1

             M_{O     1.16}        M_{o        8}

             N₂O₃  için, (N=14, O=16)

Sabit oranlar yasası,bir bileşikteki elementlerin kütlece yüzdelerinin sabit olduğunu ifade eder.

SO₃ için hesaplayalım.(S=32 O=16)

               M_S    = 1.32

BİLEŞİK FORMÜLLERİ

 Bileşikler formüllerle gösterilir.Bir bileşiğin formülü,o bileşiğin yapısını oluşturan elementlerin cinsini ve atomlarının moleküldeki sayılarını verir.Moleküller bileşiklerin üç tür formülü bulunmaktadır.

   Basit (kaba) formül

   Molekül formülü

   Yapı formülü

BASİT FORMÜL

Molekül formülünün sadeleştirilmiş halidir.

  Molekül formülü                               Basit formül

       C₂H₆                        à                    CH₃

         C₃H₆O₃                    à                    CH₂O

       N₂O₄                                à                     NO₃

       C₄H₈                                à                     CH₂

Bileşiği oluşturan elementlerin mol sayıları bulunduktan sonra en küçük tam sayılarına çevrilir.Bu sayılar elementlerin sembollerinin sağ alt köşelerine yazılıp,semboller yan yana yazılınca basit formül yazılmış olur.

MOLEKÜL FORMÜLÜ

Bileşiğin bir molekülünü oluşturan atomların cinsini ve kesin sayılarını verir.

 (Basit formül).n = Molekül formülü

Molekül formülü   à   n    à   Basit formül

         CH₂O                   6              C₆H₁₂O₆

         CH₂                                5               C₅H₁₀

            NO₂                     2               N₂O₄

YAPI FORMÜLÜ

 Bileşiğin bir molekülünü oluşturan atomların arasındaki bağları gösteren formüldür.Bileşik hakkında en kapsamlı bilgiyi verir.

 Örneğin;

   C₃H₆ molekül formülüne sahip bileşiğin yapı formülü;

    Şekil

Molekül formülü C₂H₅OH olan etil alkolün yapı formülü;

     Şekil

KATLI ORANLAR YASASI(DALTON)

 İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturduğunda,bunlardan birinin sabit kütlesi ile birleşen diğer elementin değişen kütleleri arasında basit ve tam sayılarla ifade edilebilen bir oran vardır.Buna katlı oranlar yasası denir.

 Örneğin;

Fe₂O₃ ve Fe₃O₄ bileşiklerinden eşit miktarda Fe ile birleşen oksijenin kütleleri arasındaki katlı oran;

Fe₂O₃.(3)  ààà  Fe₆O₉

Fe₃O₄.(4)  ààà  Fe₆O₈

İşlemleri sonucunda 9 olduğu belirlenir.Eşit miktarda oksijen ile birleşen demirin 

                                  8

kütleleri arasında katlı oran;

Fe₂O₃.(4)   ààà  Fe₈O₁₂

Fe₃O₄.(3)   ààà  Fe₉O₁₂

İşlemleri sonucunda 8   olduğu belirlenir.

                                  9

iki bileşiğin katı oranlar yasasına uygun olması için;

 + aynı elementlerden oluşmaları,

 + basit formüllerinin farklı olması gerekir.

+ yalnızca 2 atomdan oluşmuş olmaları gerekir.