Asitler yapisinda hidrojen bulunan ve sudaki çözeltisine hidrojen iyonu (H+) veren maddelerdir. En belirgin özellikleri eksi tatda olmalari ve asit-baz indikatörü denilen bazi organik boya maddelerinin rengini degistirmeleridir. Örnegin turnusolün mavi rengi asitle kirmiziya dönüsür. Örnek olarak hidroklorik asit, HCl, verebiliriz.

Bazlar yapisinda hidroksil bulunan ve sudaki çözeltisine hidroksil iyonu (OH-) veren maddelerdir. Elde kayganlik hissi uyandiran ve yine asit-baz indikatörlerinin rengini degistiren maddelerdir. Örnegin turnusolün kirmizi rengi bazlarla maviye dönüsür.

Örnek olarak sodyum hidroksit, NaOH, verilebilir.

 Asit ve bazlar birleserek birbirlerini nötrallestirip su verir.

Diger bir tanima göre asitler proton veren, bazlar ise proton alan maddelerdir.

Yukaridaki tepkimede HCl, proton verdigine göre asit, H2O ise proton aldigina göre bazdir. HCl ve H2O arasindaki tepkime sonucunda konjüge asit ve bazlar olusur. Ancak H+ iyonunun suda serbest halde bulunmasi olasi degildir. Su molekülleriyle sarilmasi beklenir. Yaklasik dokuz su molekülüyle sarilan H+ iyonu, bunlardan birisi ile de sikica baglanir. Dolayisiyla suda, H+ yerine daima H3O iyonundan söz etmek gerekir ve bu iyona hidronyum iyonu denir. Arrhenius' a göre baz olmasi beklenmeyen amonyak çözeltisi bu tanima göre bazdir, bu da asagidaki tepkime ile verilebilir.

NH3  +  H2O   NH4+  +  OH-     

baz(1)  asit(2)          konjüge   konjüge

                                asit(1)      baz(2)      

Yukaridaki tepkimeye bakacak olursak, NH3 proton aldigi için baz, H2O ise proton verdigi için asittir. Ayni zamanda NH4, NH3 ün konjüge asidi, OH- ise H2O nun konjüge bazidir.

HCl ve NH3 örnekleriyle reaksiyona giren su molekülü, HCl’ye  karsi baz olarak (proton alan), NH3’ e karsi ise su asit olarak (proton veren) davranmaktadir. Buda su molekülünün reaksiyona girdigi maddeye göre asit veya baz olarak davrandigini gösterir. Bu tür maddelere amfiprotik maddeler denir.

Amfiprotik maddelere örnek olarak H2O, ROH, HCO3-, H2PO4-, HPO42- verilebilir.

Lewis' e göre ise asit elektron çifti alan, baz ise elektron çifti verebilen maddedir. Baz grubuna genellikle elektron verebilen oksijen veya azot içeren maddeler girer. Diger taraftan hidrojen içermeyen maddeler asit olabilir. Örnegin bor triflorür, BF3, bir asittir, çünkü elektron eksikligi vardir ve bunu tamamlamak ister. Öte yandan NH3 veya diger azotlu maddelerde ortaklanmamis elektron çiftleri bulunur, dolayisiyla bazdir.

02. Suda Asit ve Baz Dengeleri

Bir asit veya baz suda çözüldügünde iyonlasir (dissosiye olur). Iyonlasmanin derecesi asit veya bazin kuvvetiyle iliskilidir. Kuvvetli bir asit tamamen iyonlasir, zayif bir asit ise kismen iyonlasir. Ayni durum bazlar için de geçerlidir.

HCl, HBr, HI, HNO3, HClO4 ve H2SO4 gibi asitler kuvvetli asitlerdir.

Zayif asit ve bazlar ise suda kismen iyonlasirlar. Bir tek H+ iyonu verebilen zayif bir asit HA genel formülü ile gösterilir. Su ile olan reaksiyonu da asagidaki gibidir.

HA   +   H2O  H3O+   +   A-

Bu reaksiyonun denge sabiti su sekilde gösterilir.

Kdenge = (Çikan Ürünler)/ (Giren Ürünler)

Kdenge = ([H3O+] [A-]) / ([HA] [H2O])

Suyun derisimi sabit oldugu için asagidaki ifade su sekilde kullanilir.

Kdenge . [H2O] = ([H3O+] [A-]) / [HA]  = Ka

Ka denge sabitine asitlik sabiti denir.

Ayni sekilde tek proton alabilen zayif bir bazi B genel formülüyle gösterilir.

B   +   H2O  BH+   +   OH-

 Denge sabiti asagidaki

Kdenge = ([BH+] [OH-]) / ([B] [H2O]

veya

Kdenge . [H2O] = ([BH+] [OH-]) / [B]  = Kb

Kb denge sabitine bazlik sabiti denir.