DALGALAR

                                    Bu bölümde amaç dalga hareketinin genel özelliklerini öğrenerek ışığın tanecik modeli ile açıklanamayan olaylarının dalga modeli ile açıklanıp, açıklanamayacağını tartışmaktır. Bu nedenle önce dalga hareketi tüm yönleriyle incelenecektir.

                                    Esnek bir ortama verilen sarsıntı nedeniyle ( durgun suya parmağınızı soktuğunuzda ), esnek ortamda meydana gelen şekil değişikliğinin, ortamı meydana getiren tanecikler aracılığıyla bir noktadan diğerine taşınması olayına dalga hareketi denir.

                                    Bir durgun su içine atılan taş parçasının yüzeyde meydana getirdiği şekil değişikliği sonucu su tanecikleri denge konumu etrafında titreşim hareketi yaparak meydana gelen şekil değişikliğini iletirler. Aynı şekilde esnek gergin bir yayda meydana getirilen şekil değişikliği serbest bırakıldığında yay denge konumu etrafında salınım yolu ile hareketi yayı meydana getiren taneciklere iletecektir. İdeal esnek bir ortamda enerji kaybı olmadığı kabul edildiğinde esnek bir ortamda enerji tanecikler arasında iletim yolu ile yayılmaktadır.

                                    1. Dalgalar yayılma ortamlarına göre ikiye ayrılır.

                                                  a) Mekanik Dalgalar: Maddi ortamda yayılabilen dalgalardır. Su, yay ve ses dalgaları.

                                                  b) Elektromagnetik Dalgalar: Yayılabilmeleri maddi ortamı zorunlu kılmayan dalgalardır. Boşlukta ve maddi ortamda yayılabilirler.

                                                      Her tür ışık dalgaları, radyo dalgaları, alfa ışıması gibi...

                                    2. Yayılma doğrultularına göre dalgaları üçe ayırabiliriz.

                                                   a) Bir boyutlu dalgalar ( Yay )

                                                   b) İki boyutlu dalgalar ( Su )

                                                   c) Üç boyutlu dalgalar ( Işık, ses )

                                    3. Yayılma boyutlarına göre dalgaları ikiye ayırabiliriz.

                                                   a) Enine Dalgalar: Esnek ortamı meydana getiren taneciklerin titreşim doğrultusu yayılma doğrultusuna diktir. Su ve ışık gibi...

                                                   b) Boyuna Dalgalar: Esnek ortamı meydana getiren taneciklerin titreşim ve dalganın yayılma doğrultusu aynı olan dalgalardır. Ses gibi...

                                    SARMAL YAYDA DALGA HAREKETİ

                                    Bir boyutta yayılan hareketi esnek bir sarmal yay gerilerek incelenebilir. Sarmal bir yayda oluşturulan sarsıntının yayılması, tanecik titreşimi, hızı, iletilmesi ve yansımasını teker teker incelemek istersek.

                                    Atma: Sarmal yayda oluşturulan bir tek sarsıntı hareketidir.

                                    1. Atmaların yayılma yönü

                                        Gergin yayda oluşturulan bir atmanın herhangi bir andaki şekli ve yayılma yönü biliniyorsa o atmayı oluşturan taneciklerin tek tek titreşim yönü veya atmanın herhangi bir anda bir noktasının titreşim yönü biliniyorsa atmanın yayılma yönü bulunabilir.

                                        İlerleme yönü verilen bir atmanın kısa bir an sonraki oluşan şekli çizildiğinde atmanın denge konumuna yaklaşan noktaları arka, denge konumundan uzaklaşan noktaları ön kısmını oluşturur.

                                     2. SARMAL YAYDA ATMANIN YAYILMA HIZI:

                                         Bir atmanın birim zamanda aldığı yola yayılma hızı denir. Bir sarmal yayda oluşturulan atmanın yayılma hızı yayı geren kuvvet ( F ) ve yayın birim uzunluğundaki kütle miktarına ( μ ) bağlıdır. Bir sarmal yayda oluşturulan atmanın genliği çok büyük olmamak koşulu ile atmanın şekline bağlı değildir.

                                           PERİYODİK DALGALARDA HIZ

                                           Bir kaynak eşit zaman aralıkları ile eşit dalgalar üretiyorsa oluşan dalgalara periyodik dalgalar denir.

                                           Periyot ( T ) :  Bir dalganın oluşturulma süresidir. ( s )

                                           Frekans ( f ) :  Birim zamanda kaynağın oluşturduğu dalga sayısıdır. ( 1/s )

                                           Genlik ( A ) :   Atmanın denge konumundan maksimum uzaklığıdır. ( m )

                                           Dalga boyu ( λ ) : Dalganın ir periyotluk sürede aldığı yoldur. ( İki dalganın aynı özellikteki iki noktası arasındaki uzaklıktır.) Ardışık iki dalga tepesi veya ardışık iki dalga çukuru arasındaki uzaklık olarak tanımlanır. ( m )

                                           Ortamın özelliği değişmediği sürece, ortamdaki dalganın hızı sabit kalır.

                                           v = x/t = λ/T = λf ( m/s )