Orta Çağda Avrupa KAVİMLER GÖÇÜ (375): Balamir yönetimindeki Kuzey Hunlar, doğu Avrupa­daki Gotlar adı verilen kavimleri yenil­giye uğrattı­lar. Bu­nun üzerine bu kavimler Roma toprak­larına doğru göç ettiler. Bu göç dalgası diğer kavimlerin yerlerin­den ayrıl­malarına neden oldu. Bu göç hareket­lerinin so­nuçları şunlardır: 1. Roma İmparatorluğu Batı Roma ve Doğu Roma olmak üzere ikiye ayrıldı (395). Daha sonra Batı Roma yıkıldı (476). 2. Batı Roma topraklarında barbar kavimler kendi krallıklarını kurdular. 3. Barbar krallıklarında feodalizm (derebeylik) deni­len sistem ortaya çıktı. 4. Barbar kökenli kavimler hristiyanlığı benimsediler. Böylece hristiyanlık, Avrupada yaygın bir din oldu. 5. Kuzey Hunlar, bugünkü Romanya'nın bulunduğu topraklara egemen oldular ve Avrupa Hun devletini kur­dular. 6.Avrupa'daki kavimlerin kaynaşmasıyla günümüz Avrupa milletlerinin oluşumu başladı. KİLİSE Hz. İsa'nın doğduğunda babasının olmaması, hristi­yan din adamları arasında dini tartışmalara yol açtı. Konsil Katolik kilisesinin din başkanına Papa, Ortodoksların dini liderine ise Patrik denildi. Papa Roma'da, Patrik ise İstanbul'da yaşamıştır. Patrik, doğrudan Bizans kralına bağlı olmuş, bu nedenle siyasal yetkiler kazanamamıştır. Katolik kilisesinin lideri Papa, Batı Roma imparator­luğunun yıkılmasıyla birlikte meydana gelen siyasi boş­luğu ve Barbar krallıklarda merkezi otoritenin zayıf du­rumda bulunmasını fırsat bilerek, gerçekleştirdiği dini uy­gulamalarda siyasal üstünlük kazandı. Bu üstünlüğü aşağıdaki dinsel uygulamalarda daha çok kuvvetlendirdi. Katolik kilisesinin kuvvetlenmesini sağlayan uygula­malar şunlardır: a. Günah çıkarma b. Afaroz etme: Katolik kilisesine karşı olanların toplum dışına itilmesi c. Endülüjans satma: Günahların para karşılığında affedildiğini gösterir bir belgenin verilmesi. d. Enterdi ilân etme: Bu uygulamada papanın em­rine uymayan bir kralın ülkesinde her türlü dini tören durdurulması. Bu durum halkın krala tepkisine yol aç­mıştır. Böylece Papalar kralın üstünde bir otorite olmuş­lardır. FEODALİTE Feodalizm, temelde toprağın ekono­mik gücüne el koyan, hak eşitsizliğine dayanan bir siyasi dü­zendir. Feodalitenin (derebeyliğin) oluşumunda aşağı­daki etkenler yer almıştır. 1. Barbar kavimlerin Kavimler Göçü sürecinde yer­leşik insanların topraklarını ele geçirmeleri. 2. Kavimler göçü sonunda kurulan Barbar krallık­larda meydana gelen karışıklıklarda köylülerin toprakla­rını koruyamamaları, bu nedenle Senyör denilen kişile­rin himayelerine girmeleri. 3. Frank krallığının, Normanları (İskandinavyalı ka­vimlerin), Macarların ve İspanya üzerinden gelen Arap­ların saldırıları nedeniyle sarsılması ve bu süreçte küçük toprak sahiplerinin derebeylerden yardım istemek zo­runda kalmaları. Feodal bağlılık ilişkisi Fief sözleşmesi denilen bir anlaşmaya dayandırılmıştır. Bu anlaşmaya göre himaye altına girene vasal, himaye altına alan derebeye de sü­zeren denilmiştir. FEODALİTE DÜZENİNDE SINIFLAR 1. Asiller Sınıfların en üst tabakasını oluşturur. Geniş arazilere sahip olmuşlardır. Devlet ve askerlik iş­lerini egemenlikle­rine almışlardır. Asiller içindeki en bü­yük senyör o ülke­nin kralı idi. Ancak her asilzade kendi bulunduğu toprak­larda kendi idarelerini kurmuşlardı. Bu nedenle kralların monarşik otoritesi zayıftı. Böylece mer­kezi otorite güçsüz olmuştur. 2. Rahipler Katolik kilisesine bağlı din adamlarıdır. Dinsel uygu­lamalara dayanarak toplumda üstünlüklerini kurmuşlar­dır. Senyörlere (derebeylere) destek olmuşlar­dır. Böy­lece sömürüye ortak olmuşlardır. 3. Burjuvalar Şehir ve kasabalarda ticaret ve za­naatla geçinmiş­lerdir. Bulundukları bölgedeki senyörlere vergiler vermiş­lerdir. Ortaçağın sonuna doğru zengin­leşmişler ve böy­lece asillere karşı daha güçlü hale gel­mişlerdir. 4. Köylüler Özgür köylüler ve köle köylüler (serfler) ola­rak ikiye ayrılmışlardır. Özgür köylüler: Topraklarda özgürce üretim yapar­lardı. Ancak bağlı oldukları senyöre vergi verirlerdi. Ay­rıca senyörlerin angaryalarını yapmak zorunda kal­mış­lardır. Serfler: Köle durumunda olan köylülerdir. Toprak­larla alınıp satılmışlardır. SKOLASTİK FELSEFE Yunan felsefecilerinden Aristo'nun düşüncelerinden kaynaklanan, dilbilgisi ve mantık yön­temiyle katolik mez­hepinin kuralları savunan felsefi öğretidir. Bu felse­fede din adamları kendi çıkarları doğrultusunda toplum­sal, si­ya­sal ve doğa olaylarını açıklamışlardır. Kilise okullarında ve manastırlarda gelişen bu felsefede neden nasılcı dü­şünüş, deney–gözlem ve tartışma yasaklan­mıştır. Bu du­rum bilimsel gelişmeleri engellemiştir. Bu durumlardan dolayı Orta Çağ Avrupası karanlık bir dö­nem olarak nite­lenir. HÜMANİZMA Avrupada Ortaçağın sonlarına doğru doğan, konusu insanlık ve tabiat sevgisi olan fikir akımı­dır. İlk önce İtal­ya'da doğmuş ve edebiyatta başlamış­tır. MAGNA KARTA LİBERTUM (BÜYÜK ÖZGÜRLÜK BİLDİRGESİ) (1215) İngiltere'de Kral Yurtsuz John'a bas­kıcı yönetiminden dolayı derebeyler isyan ederek Magna Karta denilen belgeyi kabul ettirmişlerdir. Bu belge kralın haklarını kısıt­lamıştır. Belgeye göre Kral, derebeylerin onayı olmadan vergi­leri arttırma­yacak, keyfi uygulamalar yapmayacak, haksız yere tu­tuklama ve sürgün cezaları vermeyecek. Yukarıdaki gelişme, İngiltere'de ilk kez hukuk devleti kavramını ortaya çıkarmıştır. Bunun sonunda başlayan demokratik gelişmeler İngilterede parlamentonun açıl­masını sağlamıştır (1295). Bu gelişmeyle Avrupada ilk kez meşrutiyet yönetimi İngilterede kuruldu. denilen meclislerde Hz. İsa'nın tanrı olup olma­dığı konusu tartışılmıştır. Bu tartışmaların sonucunda hristi­yanlıkta mezhepler ortaya çıktı. Başlıcaları Katoliklik, Ortodoksluk ve Nasturilik idi. HAÇLI SEFERLERİ Dini Nedenler 1. Hristiyanların Kudüs'e ziyaretlerinin müslümanlar tarafından engellendiğinin iddia edilmesi. 2. Hristiyanlığın Kluni tarikatına bağlı olanların müs­lümanlara karşı hristiyanları kışkırtmaları 3. Katolik din adamlarının Hristiyan halkı Günahlar­dan kurtulmak ve cennete gitmek için müslümanlara karşı savaşa çağırmaları 4. Papalığın Ortodoks hristiyanları kendisine bağla­yarak hristiyanlığın lideri olmak istemesi Siyasi Nedenler 1. Bizans'ın Anadolu Selçuklu devletinin ilerleyişine karşı Avrupa'daki krallardan yardım istemesi 2. Az topraklı şövalyelerin ve asillerin kendi mevki­lerini kuvvetlendirmek istemeleri Ekonomik Nedenler 1. Feodalite nedeniyle yoksullaşan Avrupalıları, Hristiyan din adamlarının zenginlik vaadiyle kışkırtma­ları 2. Müslümanların yaşadığı ülkelerin ve Asya'nın di­ğer yerlerdeki ekonomik kaynaklarının Avrupalılar tara­fından abartılması ve bunların ele geçirilmek istenmesi. HAÇLI SEFERLERİNİN BAŞLAMASI I. Haçlı Seferi (1096–1099) Öncü Haçlı grubu Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan tara­fından imha edildi. Ancak asıl Haçlı grubu sayıca çok fazla idi. Haçlıların fazlalığı karşısında Selçuklular, baş­kent İznik'i boşalttılar. Konyayı başkent yaptılar. Haçlılar, Fatimilerden Kudüs'ü aldılar. Kudüs Latin Krallığını kurdular. II. Haçlı Seferi (1147–1149) Nedeni: Musul'daki Zengiler Atabeyliğinin Urfa Haçlı beyliğini yıkması. Anadolu'ya gelen haçlılar yenilgiye uğratıldı. III. Haçlı Seferi (1159–1192) Nedeni: Mısır'daki Eyyubi hükümdarı Selahattin Eyyubinin Kudüs Latin krallığını Hıttin Savaşıyla yık­ması. Sefere İngiliz, Fransız ve Alman kralları katıldı. Sela­hattin Eyyubi Kudüs'ü Avrupalılara kaptırmadı. Savaş sonunda yapılan anlaşmaya göre Hristiyan hacı­lar Ku­düsü serbest ziyaret edeceklerdi. IV. Haçlı Seferi (1204) Nedeni: Haçlıların Kudüs'ü almak istemeleri ve Eyyubi devle­tine son vermeyi amaçlamaları. Avrupalılar amaçlarından vazgeçerek Bizans devletine son verdiler. İstanbulda La­tin krallığı kurdular. Katolik haçlılar, İstanbul'daki Orto­doks halka mezhep baskısı yaptılar. Bir kısım Bizanslı komutanlar, İznik Rum krallığı ile Trabzon Rum Pontus devletini kurdular. İznik Rum krallığı, sonraki dönemde Bizans devletini yeniden kurdu. Ancak IV. haçlı seferi, Bizans devleti­nin daha da fazla zayıflamasına neden oldu. HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI Türk ve İslâm Dünyası Bakımından Sonuçlar: 1. Anadolu Selçuklu devletinin Marmara Bölgesin­deki ilerleyişi durmuştur. Türkler İç Anadoluya geri çe­kilmek zorunda kalmıştır. 2. Türklerin Bizans'ı yıkmaları gecikmiştir. 3. Anadolu Selçuklu Devleti, Danişment Beyliği, Zengiler Atabeyilği, Eyyubi Devleti ve Memluklu Devleti İslam ülkelerini Hristiyanlara karşı korudu­lar ve Hristiyan­lığın Ortadoğuda yayılışını engellediler. Dini Sonuçlar 1. Papalık ile Katolik din adamlarına Hristiyanların duyduğu güven azaldı. 2. Papalık kurumu güç kaybetmeye başladı. Siyasi Sonuçlar 1. Seferlere katılan derebeylerin bir kısmının ölmesi ve bazılarının ekonomik güçlerini kaybetmesi kralların monarşik idaresinin kuvvetlenmesine yaradı. 2. Papalığın ve Katolik kilisesinin gücünü kaybet­mesi, kralların otoritesinin artmasına yaradı. 3. Anadolu Selçuklu devletinin Anadolu'da üstünlük sağlaması gecikti. Ekonomik ve Bilimsel Sonuçlar 1. Batı ve Doğu Akdeniz limanları arasında ticaret canlandı. 2. Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı kuvvetlenmeye başladı. 3. İtalya'daki Venedik, Cenova ve Napoli şehirleri deniz ticaretiyle zenginleşti. 4. İslam ülkelerindeki fen ve teknik eserler Avrupalı­larca öğrenilmeye başlandı. Bu durum Yeniçağ­daki Hü­manizm, Rönesans, Reform ve Coğrafi Keşiflere katkıda bulundu. 5.Avrupalılar, Kağıt yapımı ve matbaa tekniklerini öğrendiler. Bu durum Rö­nesansa, Reforma ve Hüma­nizme etkide bulundu. YÜZYIL SAVAŞLARI (1337–1453) Nedeni: İngiliz kralının veraset yoluyla Fransız tahtı­nın kendisine ait olduğunu iddia etmesi ve Fransa'yı iş­gal etmesi. Fransızlar İngilizleri ülkelerinden çıkardılar. Bu sa­vaş­larda Fransa'daki derebeylerin ölmesi, Fransız kralı­nın monarşik idaresinin artmasına yaramıştır. İKİ GÜL SAVAŞLARI (1450–1485) Nedeni: İngilterede Yüzyıl Savaşlarını kaybeden krala karşı diğer soyluların taht kavgasını başlatmaları­dır. İngiliz kralı muhalif soyluları yenilgiye uğrattı.