Osmanlı Devletinde Duraklama Dönemi GERİLEME DÖNEMİ PADİŞAHLARI 1. II. Mustafa (1695-1703) 2. III. Ahmet (1703-1730) 3. I. Mahmut (1730-1754) 4. III. Osman (1754-1757) 5. III. Mustafa (1757-1774) 6. I. Abdülhamit (1774-1789) 7. III. Selim (1789-1807) GERİLEME DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ - Karlofça Antlaşmasiyla Avusturya, Lehistan ve Venedik'e verilen topraklarin geri alinmasi amaçlanmiş­tir. - 1700 İstanbul Antlaşmasıyla Rusya'ya verilen Azak'ın geri alınması hedeflenmiş ve Rusya'nın Karade­niz'de kuvvetlenmeye başlamasının engellenmesi amaçlanmıştır. - Ordunun kuvvetlenmesi için Avrupa ordul düzeni ve tekniği örnek alınmıştır. - Askeri yenilikler Yeniçeriler tarafından tepkiyle karşılanmıştır. - Avusturya, Venedik, Lehistan, Safevi ve Rusya devletleriyle savaşilmiştir. - Fransa'ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale gelmiştir. Kapitülasyonlar diger Avrupa devletlerine ve­rilmiştir. Bunlarin sonunda gümrük gelirleri azalmiş ve ülke Avrupalilarin açik pazari haline gelmiştir. - İlk kez Avrupa'daki bazı teknik gelişmelerden ya­rarlanılmaya başlanmıştır. - Osmanlı yönetimi kaybedilen toprakların geri alı­namaması ve toprak kaybının devam etmesi üzerine Av­rupa devletleri arasındaki çatışmalardan yararlanarak el­deki toprakları korumaya çalışmıştır. Osmanlının bu poli­tikasına denge politikası adı verilmiştir. OSMANLI-RUS SAVAŞI VE PRUT ANTLAŞMASI Savaşin Nedenleri: 1. Rusya'nin Lehistan'i almasina karşi çikan Isveç Krali'nin Osmanli ülkesine siginmak zorunda kalmasi 2. Rusya'nin Isveç Kralini yakalamak bahanesiyle Osmanli topraklarina saldirmasi 3. Ruslarin Eflâk, Bogdan Beylikleriyle Sirp ve Kara­daglilari Osmanli'ya karşi kişkirtmasi 4. Osmanlilarin 1700 Istanbul antlaşmasiyla Rus­yaya kaptirdigi Azak kalesini almak istemesi Baltaci Mehmet Paşa komutasindaki Osmanli or­dusu Rus ordusunu Prut irmagi yakininda kuşatti. Rusya bariş teklif etti. Baltaci Mehmet Paşa Yeniçerilere güve­neme­diginden bariş önerisini kabul etti. Prut Antlaşmasina Göre (1711) a) Azak kalesi Osmanli devletinin olacak b) Istanbul'daki Rus elçiligi kaldirilacak c) Rusya Lehistan'a müdahale etmeyecek d) Isveç krali ülkesine serbest dönecek MORA'NIN GERI ALINMASI Venedikliler, Ruslarin teşvikiyle isyan eden Kara­daglilara yardim etmişlerdi. Bu sirada Mora halki da Ve­nedik baskisina karşi Osmanli Devletinden yardim is­te­mekteydi. Ayrica Venedik Akdeniz'de Osmanli Devletine karşi yapilan korsanlik hareketlerini destekli­yordu. Bu olumsuzluklar üzerine Osmanli Mora'yi aldi (1715). Ay­rica Dalmaçya kiyilarinda yeniden toprak ka­zandi. OSMANLI-AVUSTURYA SAVAŞI VE PASAROFÇA ANTLAŞMASI (1718) Nedenleri: 1.Avusturya'nin Karlofça Antlaşmasinin garantörü olarak Mora'ninve Dalmaçya kiyilarini Venediklilere geri verilmesini istemesi (Karlofça Antlaşmasinin Avusturya'­nin garantisinde 25 yil sürmesi kararlaştiril­mişti) 2. Osmanli Devletinin Avusturya'nin isteklerine karşi çikmasi Avusturya'nin tehdidi üzerine, Osmanli Avusturya'ya savaş açti. Osmanli ordusu Macaristan'da yapilan Pe­tervaradin Savaşini kaybetti (1716). Sadrazam Nev­şehirli Damat Ibrahim Paşa bariş yapilmasini uy­gun gördü. Ingiltere ve Felemenk (Hollanda) hükümetle­rinin araya girmesiyle Pasarofça Antlaşmasi imzalandi (1718). Antlaşmaya göre; 1. Yukari Sirbistan, Belgrat ve Küçük Eflâk Avusturya­'ya verilecek 2. Mora yarimadasive Girit limani Osmanlilarda ka­lacak 3. Bosna ve Arnavutluk kiyilarindaki bazi limanlar Venediklilerin olacak 1724 ISTANBUL ANTLAŞMASI Antlaşma Ruslarla yapilmiştir. Antlaşmanin yapilma­sina yol açan gelişmeler şun­lardir: 1. Safevilerin Azerbeycan'da ve Afganistan'da is­yan­larla karşilaşmasi 2. Safevilerin isyani bastirmakta zorluk çekmesi 3. Ruslarin Kafkasya'ya girmesine karşi olan Os­manli Devletinin Azerbeycan'a asker göndermesi 4. Ruslarin, Osmanlilarin Kafkasya'ya girmesine bü­yük tepki göstermesi Osmanli ve Rusya arasinda savaş hali ortaya çi­kinca Fransa araya girdi. Istanbul Antlaşmasinin ya­pilmasini sagladi. Antlaşmaya göre a) Dagistan ve Hazar kiyilari Rusya'nin olacak b) Karabag, Revan, Tebriz ve Gence Osmanlilarin olacak Not: 1724 Istanbul antlaşmasi Osmanlilarin ve Rus­larin ilk defa uluslararasinda işbirligini ortaya koyan bir anlaşma oldu. OSMANLI-İRAN SAVAŞLARI VE II. KASR-I ŞIRIN ANTLAŞMASI (1746) Nedeni: Safevilerin 1724 Istanbul antlaşmasiyla topraklarinin Osmanli ve Rusya arasinda paylaşilmasina tepki gös­termesi. Safeviler Osmanlilarin aldigi topraklarin bir bö­lümünü geri aldi. Sadrazam Nevşehirli Damat Ibrahim Savaş karari alinmasina ragmen gereken hazirliklari yapma­masi nedeniyle tepkiyle karşilandi. Bu durum Pat­rona Halil isyaninin bir nedeni oldu. Isyan'da Nevşehirli Ib­rahim Paşa öldürüldü, III. Ahmet'in yerine I. Mahmut Padişah oldu. Bu süreçte Safevilerle savaş sür­dürüldü. Safeviler bariş istedi. Ahmet Paşa Antlaşmasi imza­landi (1732). Antlaşmaya göre 1. Dagistan ve Tiflis Osmanlilarin olacak 2. Tebriz, Kirmanşah ve Hemedan Safevilere ait olacak Afşar Türklerinin önderlerinden olan Nadir Han Ah­met Paşa antlaşmanin Safevi Devletinin aleyhine ol­du­gunu belirterek, hükümdari iktidardan indirerek Şah vekili ünvanini aldi. Osmanli Devletine savaş açti. Os­manlilara karşi başarili seferler yapti. Bagdat'i almak is­tediginde yenilgiye ugradi. Nadir Han savaşlari sona er­mesi için bariş yapilmasini istedi. Osmanli yönetimi Avusturya ve Rusya savaşlari nedeniyle bariş teklifini kabul etti. 1639 yilinda IV. Murat zamaninda yapilan Kasr-ı Şirin antlaşması esas tutularak antlaşma yapıldı. (1746). Bu antlaşmadan sonra günümüze kadar süren bir barış dönemi başladı. Not: Ahmet Paşa Antlaşması uygulanmamıştır. OSMANLI RUS VE AVUSTURYA SAVAŞLARI BELGRAT ANTLAŞMALARI Savaşın Nedenleri 1. Rusya ve Avusturya'nın Osmanlı topraklarını ele geçirmek için aralarında gizli anlaşma yapmaları 2. Rusya'nın Kırım'ı almak ve Osmanlı Ortodokslarını kendisine bağlamak istemesi 3.Avusturya'nın Sırbistan'ı ve Bosna ve Hersek'i almayı amaçlaması 4. Rusya'nın, Osmanlılara İran savaşı için yardıma giden Kırım kuvvetlerini engellemesi 5. Rusya'nın Kırım'a saldırmaları ve Lehistan'a ege­men olmayı amaçlaması Osmanlı Rusların Kırım'a girmeleri üzerine, Rusya'ya savaş ilân etti. Osmanlı birlikleri Rusları Kırım'dan çıkar­dı­lar. Diğer taraftan Bosna'yı almak isteyen Avusturya yenilgiye uğradı. Osmanlılar karşı taarruzla Belgrat'ı geri aldılar. Fransa'nın araya girmesiyle Avusturya ve Rusya ile Belgrat Antlaşmaları imzalandı. AVUSTURYA İLE İMZALANAN BELGRAT ANTLAŞMASI (1739) Avusturya Temeşvar dışında Pasarofça antlaşması ile Osmanlılardan aldığı yerleri geri verdi. Rusya Avus­turya'nın savaştan çekilmesiyle yalnız kaldı. Bu sı­rada İsveç'te Osmanlı devletinden yana savaşa hazır­landı. Bu durum karşısında Rusya Fransa'nın aracılığıyla İkinci Belgrat Antlaşması imzalandı (1739). Antlaşmaya göre a) Azak kalesi yıkılacak, fakat Azak Rusya'nın ola­cak b) Rusya, Karadeniz'de savaş ve ticaret gemisi bu­lundurmayacak c) Rus çarı protokol bakımından Avusturya impara­toruna ve Fransa kralına eşit sayılacak Rusya ile yapılan bu antlaşmanın ortaya koyduğu kazançlar şunlardır: - Karadeniz Rusya'ya kapatıldı. - Rusya'nın Avrupa'nın güçlü devletlerinden biri ol­duğunu Osmanlı kabul etti. OSMANLI - RUS SAVAŞI (1768 - 1774) Nedenleri 1) Çariçe II. Katerina'nın Petro'nun yayılmacı politi­kasını izlemesi. 2) Rusyanın Lehistanın içişlerine karışması ve ege­menliğine almak istemesi 3) Rusyanın Karadenize inmek Kırım ve Kafkasya'yı almak istemesi 4) Balkanlarda Rusya'ya bağlı krallıklar kurmak Ka­radağlıları ve Bosnalıları Osmanlılara karşı ayaklan­dır­mak. 5) Leh yurtseverlerinin Rusya'nın kendinden yana kral seçtirmesine karşı Rusya'ya direniş göstermeleri, Osmanlıdan yardım istemeleri. 6) Lehli yurtseverlerin Osmanlı topraklarına sığın­ma­ları ve Rusların izlemek bahanesiyle Osmanlı toprak­la­rına girmesi. Rus kuvvetleri Kafkasya, Gürcistan, Ukrayna ve Ba­sarabya üzerine yürüdü. Hotin kalesini alarak Eflak, boğdanı istila ettiler, Yaş ve Bükreşi aldılar. Osmanlıdan yardım alamayan Kırım, Rus işgaline uğ­radı. 1771 yılında Baltık denizine de hazırlanan Rus do­nanması İngilizlerin yardımıyla Akdenize gelerek Mora Rumlarını ayaklandırdı, isyan bastırılınca Ege Denizinde Osmanlı donanmasına saldırdılar. Çeşmede Osmanlı donanmasını yaktılar (1771). Ruslar Ege Denizine ege­men oldular. Prusya Kralı II. Frederik savaşa son vermek için Rusya ile görüşmelere başladı. Ancak anlaşma sağlan­mayınca savaş yeniden başladı. Ruslar, Rusçuk ve Silistreyi işgal ettiler, Akdenizdeki donanmaları da Mısır'da isyancılara yardım etti. III. Mus­tafa öldü, yerine I. Abdülhamit geçti. Ruslar Şumnu yöresinde Osmanlı ordusunun üze­rine yürüdüler. Sadrazam Muhsinzade Mehmet paşa güçlü Rus ordularına karşı konulmayacağını gördü. Barış iste­mek zorunda kaldı. Küçük Kaynarca Antlaşması imza­landı. (1774) Küçük Kaynarca Antlaşması Şartları (1774) 1) Kırım'a bağımsızlık verilecek, Kırım Hanları din bakımından Osmanlı halifesine bağlı kalacak. 2) Kerç, Yenikale, Kılburnu Kaleleri ile Azak çevresi Rusya'ya verilecek. 3) Rusya işgal ettiği Eflak, Basarebya ve Ege adala­rından geri çekilecek. Ancak Osmanlı devleti bu yörelerde af ilan edecek, halktan vergi almayacak, halka din mezhep özgürlüğü tanıyacak, Rus hristiyanları ve rahipleri kutsal yerleri serbestçe ziyaret edebilecek. 4) Ruslar Karadeniz ve Akdeniz'de Osmanlı liman­la­rında serbestçe ticaret yapacaklar, Fransa, İngiltere'ye tanınan kapitülasyonlardan yararlanacak. 5) Ruslar uygun buldukları yerlerde konsolosluklar açabilecekler. İstanbul'da sürekli elçi bulunduracaklar. 6) Ruslar, Osmanlı uyruğundaki Ortadokslarla Eflak ve Boğdan beyliklerinin haklarını koruyacaklar. RUSLARIN KIRIMI İŞGALLERİ VE AYNALIKAVAK TENKİHNAMESİ (SÖZLEŞMESİ) (1779) Ruslar Küçük Kaynarca antlaşmasından sonra Kırı­mın işlerine karıştılar. Destekledikleri Şahingirayı han seçtirmek için Kırıma ordu gönderdi. Şahingiray'ı zorla Han seçtirdiler. Osmanlı Devleti Şahingirayın Hanlığını tanımadı. Sa­vaş tehlikesi belirince Fransa araya girdi, antlaşma ya­pıldı. Antlaşmaya göre 1) Ruslar kırımda askerlerini çekecekler. 2) Osmanlı Devleti de Şahin Girayın Hanlığını tanı­yacak. OSMANLI RUS VE AVUSTURYA SAVAŞLARI (ZİŞTOVİ - YAŞ ANTLAŞMALARI) Nedenleri 1) Rusyanin Kirimi kendisine baglamak için Kirima ordu göndermesi 2) Rus çari II. Katerine ile Avusturya Kralinin Os­manli devletini paylaşma planlari. Bu paylaşma pla­nina göre: a) Hotin, Küçük Eflak, Sirbistan, Bosna, Hersek, Dalmaçya kiyilari Avusturya'nin olacak. b) Bogdan ve bir kisim Eflak topraklarinda Rusya, Dakya adiyla devlet kuracak. c) Osmanlilar Rumeliden çikarilacak, Istanbul alina­cak Bizans devleti yeniden kurulacak. 3) Paylaşma planini ögrenen Ingiltere'nin Osmanli devletini kişkirtmasi 4) Rusya ve Avusturyanin kuvvetlenmesini isteme­yen Prusyanin Osmanli devletini kişkirtmasi. Osmanli Devleti Rusya'ya savaş açti, iki cephede savaşmak zorunda kaldi. Savaşlar sürerken 1. Abdül­hamit öldü, yerine III. Selim geçti (1789). Avusturya Fransa'da olan 1789'da ihtilal ile ilgilendi. Avusturya Belgrat'a girdi. Prusya, Avusturya - Rus-ya ittifakının daha fazla ilerlemesini istemiyordu. Prusya Osmanlı devletiyle bağlaşma yaptı. Prusya Avusturya'yı barışa zorlamak için ordularını harekete ge­çirdi. Yerkökü kalesini almak isteyen Avusturya ordusu yenilgiye uğ­radı. Rusya'dan ayrılan Avusturya Ziştovi antlaşmasını imzaladı 1791: 1) Avusturya savaşta aldığı yerleri geri verecek. 2) Orsova, Ünna ırmağı çevresi Avusturya'ya bıra­kıldı. YAŞ ANTLAŞMASI (1792) Rusya Osmanlı Devletinden bir çok kaleleri almıştı. (Bender, Kili, Akkerman) Zişotvi antlaşmasının imzalan­masıyla yalnız kalan Rusya barış istedi. 1792 Yaş Ant­laşması imzalandı: 1) Kırım'ın Rusya'ya ait olduğu kabul edildi. 2) Rusya işgal ettiği yerleri boşaltacak, Osmanlı Ef­lak ve Boğdan'a verdiği imtiyazları yenileyecek. 3) Doğuda Osmanlı - Rus savaşi çikmadan önceki sinir aynen kalacak. 4) Ruslar Akdenizde ve Ege Denizinde rahatça tica­retlerini sürdürecekler. Bu antlaşmayla Osmanli Devleti'nin gerileme devri sona erdi. Dagilma devri başladi