Yeniçağ'da Avrupa YENİ BULUŞLAR barut ve Top Avrupalılar Barutu Haçlı Seferleri sırasında müslü­manlardan öğrenmişlerdir. Topun icad edilmesiyle barutun önemi anlaşılmıştır. Krallar feodalite düzenini yıkmak için topu kullanmışlar­dır. Derebeylerin yaşadıkları kaleler ve şatolar yıkılmış, feodalite sona ermiştir. Top, coğrafi keşiflerde sömürgelerin kazanılmasında çok etkili olmuştur. Kağıt ve Matbaa Kağıt Çinli'ler tarafından bulunmuştu. Çinlilerin ipek­ten, Türklerin pamuktan kağıt yapmasını bildikleri dö­nemde, Avrupalılar kağıt yapımını bilmiyorlardı. Avrupalı­lar, Haçlı seferlerinde kağıt yapımını öğrendiler. Matbaaya benzer ilk baskı aracını Çinliler icat etmiş­lerdi. Bilinen şekliyle matbaa ilk kez tahta harflerden Felemenlki Jan Koster tarafından ya­pılmıştır. Alman Jan Gutenbirg Kurşun ve Antimon ma­denlerinin karışımından daha dayanıklı harfler dökerek matbaayı geliştirmiştir. Matbaanın geliştirilmesi dünya fikir hayatında uya­nışı sağladı. Hümanizm, Rönesans ve Reform hareketle­rinin doğmasında etkili oldu. Usturlab - Pusula Avrupalı gemiciler kıyıları izleyerek ulaşımı yapar­lardı. Müslüman gemiciler Hint okyanusunda coğrafi yeri belirten usturlab ile yön tayinine yardımcı olan pusulayı kullanıyorlardı. Pusula Çinliler tarafından bulunmuştu. Avrupalılar haçlı seferlerinde pusulayı tanıdılar. Pusula­nın açılarıyla ilgili hesapları geliştiren Avrupalı gemiciler pusula sayesinde açık denizlere çıkabildiler. COĞRAFİ KEŞİFLER Yeniçağda Avrupalılar bilinmeyen ülkeleri bulmak, yeni ticaret merkezleri kazanmak amacıyla XV yy'ın sonlarında XVI yy boyunca süren keşiflere yöneldiler. COĞRAFİ KEŞİFLERİN NEDENLERİ 1) Doğu ülkelerinin zenginliği Marko Polo'nun Asya gezisi sonrasında yazdığı Dünya harikaları kitabında Çin ve Hint, Türk ülkelerinin zenginliklerinden söz etmesi, İpek yolu ve Baharat yolu kervanlarının Doğu Akdeniz, Karadeniz limanla­rında ya­rattığı ticari canlılık Avrupalılar tarafından öğre­nilmişti. Venedikli ve Cenevizli gemicilerin Avrupalıların ihti­yaç duyduğu malları alarak Avrupa pazarlarına götürme­leri ve pahalıya satmaları, Avrupalıları yeni ticari yollar aramaya yöneltti. 2) Coğrafya bilgilerinde ilerleme Ortaçağda Avrupalıların dünya ile bilgileri yetersizdi. Avrupalılar, Haçlı seferleriyle müslümanlardan çok önemli bilgiler öğ­rendiler. Dünyanın yuvarlak olduğunu, din adamlarının dedikleri gibi düz olmadığını anladılar. Din adamlarının söylediklerine önem vermediler. Harita­lar'da düzeltmeler yaptılar. Yeni haritalar yapılarak ço­ğalttılar. Coğrafya bil­gisiyle ilgili bir çok eser tercüme ederek bastırdılar. Hindistan'a başka yollardan gidilebi­le­ceği anladılar. 3) Gemicilik Sanatının İlerlemesi Pusulanın Avrupa'da bilinmesi gemicilik sanatının gelişmesini etkiledi. Açık denizlere açılmak için Kadırga, Karavel denilen dayanıklı gemiler yapıldı. Coğrafya bilgisindeki ilerleme sonucu gemicilerin hu­rafelere inanmamalarını ve daha cesur hareket etmele­rini sağlamıştır. 4)İstanbul'un Fethedilmesi İstanbul'un fethinden sonra Karadeniz'deki Kırım ve Trabzon ticaret merkezlerinin, Türklerin eline geçmesi. Avrupalıların ipek ve baharat mallarını pahalıya almala­rına neden olmuştur. 5) Başka Deniz Yollarının Aranması İspanyol ve Portekizli gemicilerin Akdenizde Vene­dikli ve Cenevizli gemicilerden dolayı doğu ticare­tin­den yararlanmayışları nedeniyle başka deniz yolları aramaları HİNDİSTAN YOLUNUN BULUNMASI Portekizli prens Hanri Hristiyanlığı yaymak ve Baha­rat yolunu bulmak amacıyla keşifleri başlattı. Portekizliler ekvatoru geçerek B. Afrika kıyılarını tanıdı­lar. Bartelmi Diyaz Ümit burnunu buldu (1487). Vasko Dö Gama Ümit burnundan geçerek batı Hindistandaki Kalikut limanına ulaştı (1498). Böylece Hint deniz yolu bulundu. Bu yol, Baharat yolunu Hint ve Avrupa limanla­rına çevirdi. Bu deniz yolu Süveyş kanalının açılmasına kadar önemini sürdürdü. KRİSTOF KOLOMB, AMERİKA'NIN KEŞFİ (1492) Cenovalı bir denizci olan Kolomb İspanya kralı Fer­dinand ve kraliçe İzabella'nın yardımıyla Hindistanı bul­mak amacıyla Atlas Okyanusuna açıldı. Amerika'nın do­ğusundaki Bahama adalarına ulaştı. Bu adaları Hint adaları olarak niteledi. Yaptığı dört sefer sonucunda İs­panya kralı zenginlik getirmediğinden Kolombu görev­den aldı. Ameriko Vespuci Kolombun bulduğu yerlerin yeni bir kıta olduğunu açıkladı (1570). DÜNYANIN DOLAŞILMASI (1519 - 1522) Dünya'yı ilk önce dolaşmayı başaranlar Macellan ve arkadaşlarıdır. Şarlken adına bu yolculuğa çıktılar. Gü­ney Amerika kıyısını dolaşarak ilk kez büyük okya­nusu aştı. Macellan Filipinler'de ölünce Del Kano Ümit bur­nunu geçerek İspanya'ya ulaştı. Dünya'nın yuvarlak­lığı ispat­landı. Bu yol Panama kanalının açılmasına ka­dar öne­mini korudu. KEŞİFLERİN SONUÇLARI 1) Portekizliler ve İspanyollar keşfettikleri ülkelerde sömürge imparatorlukları kurdular. Sömürge politikasına diğer devletlerde önem verdiler. 2) İpek ve Baharat yolları Hint okyanusu limanlarına yöneldi. Akdeniz ve Karadeniz limanlarına bu ticaret ker­vanları gelmez oldu. Doğu Akdeniz ticareti önemini kay­betti. Türk ve Müslüman ülkeler ekonomik yönlerden ge­riledi. 3) Avrupanın Atlas okyanusu kıyı limanları (Lizbon, Anvers, Bordoaux, Londra, Rotterdam) gelişti. Venedik, Ceneviz, Marsilya limanları ikinci derecede liman oldular. 4) Yeni bulunan ülkelerden bol miktarda maden, de­ğerli tarım ürünleri Avrupa'ya getirildi. Ekonomide Altın ve Gümüş madenlerinin miktarı arttı. Ticaret ve para pi­yasasını canlandırdı. 5) Ticaretle uğraşan Burjuva sınıfı zenginleşti. Asiller eski etkinliklerini kayıpetti. Bunun sonucunda Avrupanın sosyal ve ekonomik yapısında değişiklikler oldu. 6) Keşfedilen ülkelere Avrupa'dan göç başladı. Amerika ve diğer kıtalara göç sonucu yeni ticaret mer­kezleri oluştu. 7) Yeni ırklar ve uygarlıklar tanındı. Amerika kıta­sında çok eski medeniyetlerin bulunduğu anlaşıldı. 8) Dünya'nın yuvarlaklığı anlaşıldı. Dünya'nın düz merkezinin Kudüs olduğunu belirten kiliseye güven azaldı. Hristiyanlık yeni ülkelere yayıldı. 9) XVI. yüzyıl sonlarında doğru Avrupa'da biriken al­tın ve gümüş Osmanlı ekonomisini olumsuz yönde etki­ledi. Bol miktarda altın ve gümüş paranın Osmanlı ülke­sine gelmesi, akçenin değerini düşürdü. RÖNESANS Rönesans nedir? XV ve XVI Yüzyıllarda Avrupa ülkelerinde Eskiçağ kültürünün etkisiyle edebiyatta, sanatta, bilimde mey­dana gelen değişmeler ve gelişmelerdir. Rönesans'ın nedenleri 1) Eski Yunan ve Roma uygarlıklarının eserlerinin yeniden incelenmesi, okutulması 2) Matbaanın bulunuşu ve kağıdın bollaşması ile çok sayıda kitap basılması. Yeni buluş ve düşüncelerin ya­yılması 3) İstanbulun fethinden sonra Bizanslı bilginlerin Eski Yunan dilini öğretmesi ve ilkçağ eserlerini tanıtma­ları ve öğretmeleri 4) Coğrafi keşifler sonucu Avrupa'nın zenginleşmesi Mesen denilen sanat, edebiyat ve bilim adamlarını koru­yan zengin bir sınıfın ortaya çıkması 5) XV ve XVI yüzyıllarda yetenekli sanat, düşünce, bilim adamlarının yetişmesi ve bunların etkili çalışmalar yapmaları Rönesans'ın Önce İtalyada Doğmasının Nedenleri 1) Roma imparatorluğunun kültür ve uygarlık mira­sının merkezi olması 2) Yunan ve Hellen uygarlıklarına yakınlığı ve bu uy­garlıkların eserlerinin İtalya'da çok sayıda bulunması 3) Coğrafi konumunun ve Akdeniz uygarlıklarından yararlanmayı sağlaması 4) Akdeniz ticareti nedeniyle İtalyan şehirlerinin zenginleşmesi ve mesenlerin sanata ve bilim adamla­rına önem vermesi 5) Bağışlarla zenginleşen papalığın ve kilisenin sa­nat çalışmalarını desteklemeleri 6) Rönesans hareketlerinin başladığı şehirlerde öz­gür düşünce ortamının olması Not: Rönesans edebiyatta humanizma ile başlamış­tır. Rönesansın İtalya Dışına Yayılma Nedenleri 1) İtalya'nın Akdeniz ticareti nedeniyle merkez ol­ması 2) İtalya'nın dinsel merkez durumu ve ziyaretlerle Rönesansın Avrupalılarca tanınması 3) İtalya savaşlarının etkisi ile İtalya'ya gelen kralla­rın gelişmeleri tanımaları RÖNESANS'IN SONUÇLARI: 1) Skolastik felsefe yıkıldı. Bilim ve sanatta özgür düşünce görüldü. Pozitif düşünce gelişti. 2) Bilim ve sanatta doğa'ya dönüldü. 3) Araştıran, inceleyen ve deney bilgilerine önem ve­ren anlayış gelişti. 4) Dini inanışlarda değişim başladı. Reform hareket­leri doğdu. 5) Avrupa'nın sosyal bünyesinde ve ahlaki üzerinde değişmeler görüldü. REFORM XVI yüzyılda önce Almanya'da başlayan, Fransa ve diğer Avrupa ülkelerine yayılan, dinsel nitelikli değişiklik­ler ve gelişmelere reform denir. REFORMUN NEDENLERİ 1) Kilisenin asıl amaçlarından uzaklaşması, din adamlarının dini düşünceleri sömürerek zenginlik içinde yaşamaları toplumsal yaşayışı yozlaştırmaları, 2) Endülüjans sorunu (Günahların af edildiğini bildi­ren, para karşılığında kilisenin verdiği belge) 3) Bağış topraklarıyla zenginleşen kiliseye, yoksul köylülerin tepkileri 4) Matbaanın katkısıyla çok sayıda basılan dini eserlerin okunması. Bunun sonunda din adamlarının ve kilisenin yanlışlıklarının bilinmesi. 5) Rönesans hümanistlerinin dini eserlerle halkı ay­dınlatması 6) Haçlı Seferleri sonunda katolik kilisesine doupyu­lan güvenin azalmış olması REFORM HAREKETLERİNİN BAŞLAMASI VE YAYILMASI Kiliseye karşı ilk defa muhalefet Oxfordlu bilgin Viklif tarafından yapıldı. Viklif'in fikirlerini Çek bilgini Jan Hus prag üniversitesinde anlattı. Martın Lüther 1517 yılında Gittenberg kilisesine as­tığı bildiriyle reform hareketlerini başlattı. Lüther papa'nın afaroz kağıdını yaktı. Alman impara­toru Şarlken Lütheri tutuklattı. Worms diyeti Luther'e ölüm cezası verdi. Saksonya elektörü lütheri kaçırdı. Lüther İncili Almanca'ya çevirdi. Lütherin fikirleri Alman­ya'da protestanlık mezhebinin oluşmasına neden oldu. Şarlken bu yeni mezhebin yayılmasını önlemek için ka­rarlar aldı. Alman prensleri ve halk bu kararları pro­testo ettiler. Katoliklerle mücadele 1555 Augsburg an­laşma­sıyla sona erdi. Protestanlık resmen tanındı. Fransa'da Kalven, Lütherin fikirlerini benimsedi. Baskılar sonucu Cenevre'ye gitti. Bu şehirde protestanlık Hollanda ve İskoçya'ya yayıdı. Nant fermanı (1598) Fransa mezhep çatışmalarını durdurdu. Kalvenizm İngiltere Kral VIII. Hanri papa ile siyasi yönden anla­şamıyorlardı. Bu nedenle İngiliz kralı Anglikan kilisesini kurarak ülkesinde reform hareketlerini başlattı. Anglikan kilisesinin fikirleri kabul edildi. Anglikanizm İngiltere'ye yerleşti. REFORM HAREKETLERİNİN SONUÇLARI 1) Avrupa'da mezhep birliği parçalandı. Yeni mez­hepler doğdu. 2) Katolik kilisesi kendisini düzeltmeye ve yeniden teşkilatlandırmaya başladı. 3) Katı kuralları olan Cizvit tarikatı kuruldu. Bu tari­kat protestanlara karşı şiddetli bir muhalefet yaptı. 4) Protestanlığı yok etmek için engizisyon mahke­me­leri kuruldu. Mezhep savaşları şiddetlendi. 5) Katolik kilisesinin toprakları alındı. Kilisenin eğtim ve kültür üzerindeki baskısı kalktı. Eğitim laikleşti. mezhebi tanındı.